پوست خود را بهتر بشناسید؛ ۱۱ حقیقت ساده اما حیاتی!
معرفی پوست به زبان ساده:
پوست، لایه محافظ سطح بدن است. تمام نقاط بدن با پوست محافظت می‌شود، به‌غیر از دو ناحیه (لب‌ها و مقعد).
در این مقاله تصمیم دارم به شکل بسیار قابل فهمی، پوست را با مثال‌های عینی توضیح دهم که برای همگان مفید باشد.
تا کنون به تشک خوشخواب تخت خود دقت کرده‌اید؟
این تشک خوشخواب چند لایه دارد که با هم آنرا بررسی می‌کنیم:
الف- لایه رویی: محافظ و مقاوم است و خود شامل چند لایه پارچه و الیاف است.
ب- لایه میانی: قسمتی که فنرها در وسط تشک به طرز درستی قرار گرفته‌اند و در لابلای فنرها الیاف هم قرار دارند.
ج- لایه زیرین که محل اتصال خوشخواب با تخت شماست.
حالا می‌خواهم خیلی ساده پوست را با این تشک مقایسه کنم.
پوست شامل سه لایه اصلی است:
۱- اپیدرم (لایه بیرونی یا لایه خارجی) که خود شامل پنج زیرشاخه می‌شود، دقیقاً شبیه تشکی که پنج لایه پارچه، قسمت رویی را تشکیل می‌دهد. یکی از مهم‌ترین کارهای آن محافظت از لایه درونی پوست است و خیلی از عملکرد‌هایی که دارد در راستای محافظت پوست است.
معمولاً خارجی‌ترین لایه تشک شما از مرغوب‌ترین و زیباترین و مستحکم‌ترین پارچه‌هاست. این لایه خارجی در پوست لایه شاخی نام دارد؛ لایه‌ای ضد آب با طراحی بسیار دقیق که اجازه ورود و خروج هیچ ماده‌ای به داخل را نمی‌دهد. برای ورود و خروج هر ماده، کانال‌هایی تعبیه شده که فقط مواد خاصی با اذنِ دخول وارد یا خارج می‌شوند.
۲- لایه درم یا لایه میانی: در لایه درم، الیاف کلاژن و الاستین مانند فنرهای خوشخواب درهم‌تنیده شده‌اند و بین آن‌ها هیالورونیک اسید پوست شناور است. عامل استحکام پوست لایه درم و کلاژن آن است، همانطور که عامل ایستایی خوشخواب فنرهای آن است.
۳- لایه هیپودرم یا زیر پوست که دارای الیاف الاستین و کلاژن اندک و مقدار زیادی چربی است؛ برای تعادل دمای بدن و ارتباط با لایه‌های عضلانی مفید است و محلی است برای عبور عروق و اعصاب. دقیقاً شبیه لایه زیرین تخت که نقش نگهدارنده دارد.
نکته: بیوتی‌تراپیست‌ها فقط اجازه نفوذ به لایه رویی پوست را دارند و کارهایی که در لایه درم و پایین‌تر انجام می‌شود فقط و فقط باید توسط پزشک باشد. مثال: شما تعویض پارچه‌های خوشخواب خود را به خیاط بسپارید و فنرها کار استادکار دیگری است.
حالا به زبان ساده با هم به بررسی مشکلات پوستی بپردازیم:
داستان اول: کرم‌های برند، خوب و گرون می‌خرم ولی هیچ اثری روی پوستم نداره؟
این جملات برای همه ما آشناست و هر بار گول تبلیغات را می‌خوریم و اینکه محصول ما فرق داره؛ فقط یک‌بار استفاده کن تا مشتری بشی و در آخر هیچ فرق نداشت بجز اتلاف پول ما.
پاسخ: تشک خوشخواب ما دارای لایه رویی ضخیم و ضد آب است، از بهترین متریال روز دنیا ساخته شده است. حالا شما به من بگو اگر روی این تشک آب، شیر، آب میوه، بستنی، آب طلا بریزیم، فرقی دارد؟ آیا با گران شدن مواد، نفوذ به داخل بیشتر می‌شود؟
پس از این پس، می‌دانیم که پوست ما دارای لایه شاخی محکم و موثری است که اجازه ورود و خروج مواد را مگر در شرایط خاص نمی‌دهد. پس پولت را حروم نکن.
داستان دوم: اگر لایه شاخی ضخیم و مقاوم است، پس چرا مدام به استفاده از ضد آفتاب تأکید می‌کنید؟
آیا شما تا کنون مستقیم روی خوشخواب خوابیده‌اید؟
برای آنکه خوشخوابمان زود لک نشود و از طرفی قابلیت شستشو و نظافت مرتب داشته باشد، حتماً روی خوشخواب را با ملحفه‌ای می‌پوشانیم. در مورد پوست هم همینطوره؛ ما برای محافظت از پوست و برای اینکه عوامل اکسیدان به پوستمون آسیب نرسانند، از ضد آفتاب استفاده می‌کنیم. اگر مطالبم را دوست داشتی، حتماً با من بمون؛ در مقاله‌های بعدی راجع به انواع ضد آفتاب‌ها به شکل ساده صحبت می‌کنم.
داستان سوم: پوستم کدر شده، چه کارش کنم؟
اگر روی خوشخوابت ملحفه نکشیدی و حالا کثیف شده، باید چکارش کنی؟ خب خیلی ساده است. باید لایه رویی را عوض کنی؛ یعنی یک لایه از خارجی‌ترین پارچه را بردار و یک لایه جایگزین کن. در مورد پوست هم همینطور است؛ اگر پوستت کدر شده چاره کار لایه‌برداریه. تنها تفاوت در اینجاست که وقتی لایه‌برداری کردی باید بهترین شرایط را مهیا کنی تا پوست در آن شرایط ساخته بشود و مشکل قبل برطرف گردد. حالا کدام لایه‌بردار بهتره، بعداً در مقاله‌های بعدی برات می‌گم.
داستان چهارم: پوستم جوش زده چکار کنم؟
وای، تصور کنید کودکی که هر شب با دست شکلاتی روی خوشخواب بازی می‌کند. آثار هر چیزی که خورده روی خوشخوابش پیداست؛ تمام آلودگی‌ها به خورد پارچه رفته و برجسته شده است. این اتفاق در مورد پوست چرب هم دور از ذهن نیست؛ هر روز و هر لحظه ترشح چربی روی پوست وجود دارد، وقتی هیچ کاری برای زدودن چربی انجام نمی‌دهیم خب اگر جوش نزند چه کند؟ بالاخره باید از یک جایی سر در بیاورد. تنها چاره کار این است که بعد از هر بار که خوشخواب کثیف شد سریع آنرا تمیز کنیم. پاکسازی ماهانه و روتین روزانه پوست چرب را در برنامه خود بگنجانید. شش ماه بعد خواهید دید که دیگر از جوش خبری نیست!!! این کارها زمانبر است؛ با یک الی دو بار فیشال به نتیجه نمی‌رسی، نگی نگفتم!
داستان پنجم: پوستم خیلی خشک شده، احساس کشیدگی دارم، انگار داره ترک برمی‌داره، چکار کنم؟
تاحالا کیف چرم داشتی؟ نیاز به واکس و روغن‌کاری داره وگرنه پوسته میشه. لایه روی خوشخواب شما اگر چرمی باشه باید روغن‌کاری بشه وگرنه پوسته میشه. پس بهش برس تا عمرش زیاد بشه.
لایه شاخی پوست ما مرتب در معرض آفتاب و باد و کولر و گرما و سرما و… است؛ باید با روغن‌های مناسب پوشانده شود تا کمتر آسیب ببیند و گاهأ باید آبرسانی شود. آبرسانی ماهانه پوست خشک و استفاده از اسیدهای چرب ضروری برای بقای پوست شما از اوجب واجباته. مثل مسواک زدنه، یادت نره، پوست نماد سلامت شماست و از روی پوستتون قضاوت می‌شوید.
داستان ششم: پوستم عالیه، شاداب، درخشان و بدون چین و چروک و جوش و آکنه و…، بازم برام حرفی داری؟
صد در صد. همه خوشخواب‌ها نیمه‌عمری دارند، ولی هر چی بیشتر مراقبت کنی نیمه عمرشون طولانی‌تر میشه. حتماً جنس خوب خریدی و مراقبتت خوب بود، پس به کارهات ادامه بده، ملحفه روش را بکش (ضد آفتاب بزن). ملحفه را مرتب شستشو بده و کثیفی‌های ایجاد شده را سریع پاک کن (پاکسازی). گاهی با نظر پزشک و در صورت نیاز، ملحفه را عوض کن (لایه‌برداری کم) و اگر لازمه آبرسانی کن.
داستان هفتم: پوستم لک شده، چکارش کنم؟
یک لیوان آب دستت بود و ریخت روی خوشخوابت، علی‌رغم اینکه جنسش خیلی خوب بود ولی یک مقداری آب نفوذ کرد به داخل؛ با هر زور و زحمتی بود خشکش کردی، حتی از اتو و سشوار کمک گرفتی، خب خدا را شکر خشک شد و آثار کمی به‌جا گذاشت ولی بعد از چند روز و چند ماه لک به‌جا مانده مشخص‌تر و پر‌رنگ‌تر شد.
ما در پوست این داستان را داریم. خداوند متعال در یکی از لایه‌های رویی پوست (لایه پنجم) سربازانی گذاشته (ملانوسیت‌ها) تا از پوست ما محافظت کنند. این سربازان وقتی با دشمن بیگانه روبرو می‌شوند به خط شده و در خط مقدم قرار می‌گیرند. اگر در پوست لک دیدیم یعنی سربازان خط پنج در خط مقدم ظاهر شده‌اند تا از پوست دفاع کنند، یعنی آب ریخته شده روی خوشخواب به لایه پنجم تشک رسیده. حالا باید چکار کنیم؟ اگر لایه رویی را عوض کنیم مشکل حل خواهد شد؟
قطعاً خیر. اینجاست که وقتی مراجعه‌کننده با لک مراجعه می‌کند نمی‌توانیم زمان مشخص برای درمان پیش‌بینی کنیم چون با چندین عامل طرف حسابیم.
اگر لایه رویی را برداریم ولی عامل اصلی را حذف نکنیم، قطعاً با عود لک مواجه خواهیم شد. اگر از داخل درمان کنیم، انگیزه مخاطب برای ادامه درمان کم خواهد شد چون بهبودی نمی‌بیند پس ادامه نمی‌دهد. مخاطب باید بداند این درمان جزو سخت‌ترین کارهای پزشکی است و باید همراه باشد. فریب تبلیغات پوچ را نخورید؛ درمان لک ساده نیست.
از یک سو باید لک را از سطح به آرامی و بدون ایجاد اسکار پاک کنیم (چون این پوست حساس و مستعد لک است) و از طرف دیگر باید سربازان داخلی را سرکوب کنیم تا فعالیت خود را کم کنند و از طرف سوم باید عامل ایجاد لک را پیدا و از بین ببریم و این هر سه مقدور نمی‌باشد مگر با همکاری و همراهی دقیق مراجعه‌کننده.
داستان هشتم: پوستم چروک شده، چکارش کنم؟
دوست نداشتم به این مرحله برسیم ولی خوب، زندگی جریان داره و رسیدیم.
روی سطح خوشخواب را که نگاه می‌کنی بالا و پایین شده، دیگر لایه رویی یکدست نیست و کشیدگی به داخل داره.
وای من! یک بچه کوچولو داری که دائم روی خوشخواب شما ورجه وورجه می‌کنه، درست گفتم؟
به نظرت چی شده؟ فکر کن! به سطر بعدی نرو، خودت جواب بده! به نظرت چاره کار چیه؟ پارچه رویی خوب نمی‌ایسته و نامنظم شده. پارچه را عوض کنیم درست میشه؟
اگر صد بار هم پارچه را عوض کنیم درست نمیشه و باز چروکه، چرا که، فنرها از داخل خراب شده‌اند. تا حالا چند بار گول خوردی و برای چروک‌های سطح پوستت فقط لایه‌برداری کردی، مگه خوب شدی؟
بیا تا با هم حلش کنیم، وقتی پوست چروک میشه یعنی فنر پوست (کلاژن‌ها) خراب شده‌اند. اگر شما صد بار هم فقط لایه‌برداری به تنهایی انجام دهید فایده‌ای ندارد، باید فنر این خوشخواب را تعمیر یا تعویض کنید. حالا اختیار با شماست و از نظر من مهم نیست، دوست دارید پارچه رویی را عوض کنید یا نکنید. و تعویض و تعمیر این فنرها فقط و فقط کار پزشک است؛ به پروانه نظام پزشکی فرد دقت کنید.
داستان نهم: پوستم شل و آویزان شده، چکارش کنم؟
اگر خوشخواب شما وزن زیادی را در مدت زمان طولانی تحمل کرد (مدت زیادیست که داره انجام وظیفه می‌کنه) و لایه‌های رویی شل و آویزان شده، علتش از بین رفتن فنرها به‌علاوه ابر زیرین خوشخوابه. باید به فکر چاره باشی!
اگر اصلاً به پوستت نرسیدی یا دچار چاقی و لاغری‌های مکرر شدی، چربی موجود در لایه زیرین پوستت از بین رفته، حالا ملحفه روی این خوشخواب خون گریه می‌کنه. چاره‌ای نداری باید از بغل ملحفه درز بگیری و بدوزیش و فنرها را تعمیر کنی، یعنی باید کلاژن‌سازی را تحریک کنی و کاری کنی که پوست سفت بشه یا نهایتاً بکشی تا دیگه شل و آویزان نمونه. اگر دوست داری ابزارهایی که باعث سفتی پوست میشه بهت معرفی کنم، با من بمون.
لازمه بگم این کار هم در لایه میانی و لایه زیرین پوست انجام میشه و باید اپراتور شما، پزشک باشه. به پروانه مطب پزشک و شماره نظام پزشکیش دقت کن.
داستان دهم: صورتم خیلی چاقه، چکارش کنم؟
اوه، فهمیدم! انگاری زیر خوشخواب تختت یک لحاف اضافه گذاشتی! ببین چقدر سخت میشه، سنگین و غیر قابل تحمل.
لایه زیرین پوست (هیپودرم) از چربی تشکیل شده است. در افراد چاق (و گاهی به‌صورت ارثی، حتی در افراد لاغر) توده چربی هیپودرم یا لایه زیرین زیاد میشه و صورت را بزرگ و نازیبا نشان می‌دهد.
چاره کار چیست؟ لحاف را از زیر خوشخوابت در بیار، همه چی درست میشه. البته باید بگم که تمام لحاف را خارج کن (یک تکه را دربیاری و یک تکه‌اش بمونه)، یعنی جراحی بوکال‌فت ممنوع! اگر دوست داری دلیلش را بدونی، با من بمون.
داستان یازدهم: صورتم خیلی لاغره، چکارش کنم؟
اگر خوشخوابت خیلی نازک شده یعنی قطرش کم شده و فنرهایش بیرون زده‌اند، چاره‌ای جز اینکه زیر خوشخواب یک لحاف بیندازی نداری.
منظورم این است که اگر چربی صورت شما در اثر لاغری مفرط تحلیل رفته و استخوان‌های صورتت بیرون زده، دیگه باید هیپودرم یا لایه زیرین پوستت را تقویت کنی.
کلام آخر:
یازده مشکل رایج پوست را کاملاً واضح شرح دادم. به نظر خودم با نوشتن این مقاله ساده، دین خودم را به پزشکی ایران ادا کردم. امیدوارم با دقت بخوانید و اگر سؤال یا نکته مبهمی وجود دارد مطرح کنید تا روز به روز این متن را کامل‌تر و قابل استفاده‌تر کنیم.
بعد از خواندن این مقاله شما یاد گرفتید:
۱- کرم‌های گران قیمت بدون زمینه‌سازی و انجام مقدمات از سد پوستی به داخل نفوذ نمی‌کنند، پس پولت را حروم نکن.
۲- ضد آفتاب مانع نفوذ مواد مضر به پوست می‌شود، پس فراموش نکن.
۳- پوست کدر نیاز به لایه‌برداری و مهیا کردن شرایط مناسب برای رشد پوست جدید و خوب دارد.
۴- پوست جوش‌دار نیاز به روتین روزانه و پاکسازی ماهانه دارد.
۵- پوست خشک نیازمند آبرسانی مرتب و روتین دقیق دارد.
۶- دستکاری بی‌مورد و لایه‌برداری بی‌جا در پوست نرمال ممنوع است.
۷- پوست لک‌دار نیازمند درمان و از بین بردن ملانوسیت و نیز عامل ایجاد لک است؛ درمان این پوست زمانبر و مشکل است.
۸- پوست چروک‌دار نیازمند روش‌های تحریک کلاژن‌سازی و لایه‌برداری توأم است.
۹- پوست شل و آویزان نیازمند روش‌های تحریک کلاژن‌سازی و کشیدن پوست است.
۱۰- چربی کل صورت چاق را باید به صورت یکنواخت کاهش داد، نه اینکه یک تکه از چربی را برداریم و به بقیه دست نزنیم.
۱۱- صورت لاغر نیاز به بازسازی بافت هیپودرم دارد.
بعد از خواندن این مقاله یاد می‌گیرید که به پوست با دقت نگاه کنید و مشکل آن را پیدا کنید و بعد از تحلیل مشکل، دنبال راهکار بگردید. مثلاً در خوشخواب فرورفته (پوست چروک)، عوض کردن پارچه (لایه‌برداری) هیچ تاثیری ندارد.
موفق باشید
دکتر عبدالهی فرد
